Jos Crawfurd, een vroegere buurjongen van me.
Deze pagina is een onderdeel van en dient onlosmakelijk gelezen te worden met de pagina’s Wie ik ben en volgend en de pagina de Dood van een huis.
Jos en zijn familie woonden naast ons en de erven/woningen waren slechts gescheiden door een brandgang annex sloot annex woon/verblijfplaats/wc-kookgelegenheid en als het regenseizoen met zijn donder, bliksem en regenbuien ons trakteerde, dan was het tevens een was/douche/badgelegeheid voor de zwervers. Via de tuinen kon je de brandgang in en voor mij althans was dat zeer ideaal, omdat om één of andere reden de sloot in de brandgang tevens de visvijver was. (Voer genoeg gedeponeerd door de aldaar wonende zwervers.)
Men kan één en ander duidelijker op de (gekleurde) foto’s onderaan bezien.
Foto onder: Mijn zus en mijn pleegmoeder komende van de markt met de boodschappen. Als mijn ma en mijn zus aan die zijde van het huis binnenstapten, dan waren zij boodschappen wezen doen op pasar Pabean. Kwamen zij aan de voorkant van het huis binnen, dan hadden zij boodschappen gedaan op pasar Genteng. Raar, zulke kleine details zijn me altijd bij gebleven.
De grote platte stenen dienden om de was te doen en de grote ton ernaast diende als voorraadton voor het was-water, welke uit een put werd gepompt. Deze put is net niet te zien op de foto, want die stond rechts van de ton. De waterton deed later dienst – als extraatje – voor mij, want ik vulde dat ding altijd met kleine zwarte visjes die ik in de sloot van de brandgang haalde. Kleine zwarte visjes? Jawel, kikkervisjes en die werden groot en joegen de wasdame de stuipen op het lijf, aangezien zij nietsvermoedend het water uit de ton emmerde en aangezien de binnenkant van de ton … zwart was geverfd.
Op de achtergrond de scheidingsmuur met de brandgang en daarachter is een deel van het achterhuis van de fam.Crawfurd te zien, met name de keuken en de overige bijgebouwen/kamers. Ik kan me herinneren dat het gedeelte van de tuin van de familie Crawfurd dichter begroeid was dan de onze. Onder de grote boom is nog een stuk dak te zien van het woonhuis gedeelte.
Rechts op de foto is in de doorloopgang van het hoofdgebouw naar de keukens en bijgebouwen, een stuk wasgoed te zien. Dat moest daar wel hangen, achter slot en grendel. De gang was afgedekt met kippengaas en daar net boven de gang is een stuk dak te zien van onze bijgebouwen, waar ik eerder over verhaalde.
Waar de afscheidingsmuur van de brandgang het einde van de garage kruist, was een ijzeren hek, dat “zogenaamd” op slot was en diende als “bescherming” om ongewenste “logeerders” van de brandgang de toegang te weren. Nou dat slot stelde natuurlijk niets voor, want dat kreeg ik zelfs op zeer jeugdige leeftijd, al open met een stukje biting.(Bambu stokertje).
Daar waar mijn zus staat op de foto, daar op die plek stapte ik in de jeep, toen mijn pa me wegbracht naar Tanjung Perak en de jeep reed in de richting van de fotograaf en op het stoepje van de toegang naar de huiskamer stond mijn pleegma en zwaaide me gedag en ik zwaaide verdoofd terug…. want ik ging naar een verwegland alleen en liet alles wat en dat ik liefhad achter me. Ik begon aan de zoveelste keer in mijn jonge leven aan een zwerftocht.
Foto boven: Zo was het toen……….Rechts nog net een stuk van het eetkamer raam te zien.
Foto onder: En zo was het vanaf de jaren eind 60 vorige eeuw tot november 2008. De doorloop gang en de garage, zoals op de foto boven, zijn nu geworden een complete uit- en opbouw. De manggaboom (links vooraan) staat anno nov 2013 er nog. De manggaboom bij de motorfiets is anno eind 2009 weggekapt. Het zicht dat men destijds had, staande op de plek waar ik deze foto maakte, op het huis van de fam. Crawfurd is verdwenen. Het doet me denken aan de tekst van een lied van Johnny Cash: “And she’s gone gone gone …. the burning ring of fire.”
Daar waar de motorfiets geparkeerd staat (voorwiel) was vroeger zo’n beetje de grens van de garage, dus er is heel wat bijgebouwd, als je één en ander vergelijkt met de foto boven.
Na november 2008 werd het een en ander weer drastisch verbouwd en werd het achterste stuk gebouw waar men recht tegen aan kijkt een restaurant voor een man of 70. De funderingen en wanden bleven, maar die zwarte deur waar de brommer tegen staat werd een grote glazen deur en de bruine deur ernaast verdween in het niets en werd een stuk muur. Die bruine verdwenen deur was de deur naar een kamer destijds waar ik sliep. Mijn dochter was als de dood voor die deur, want men kon haar wel eens wegkapen en ze weigerde pertinent daar te slapen en prefeerde een kamer dieper het huis in.
Voor meer details over deze verbouwingen verwijs ik graag naar de pagina: De dood van een huis. In deze pagina beschrijf ik de toestand van het huis tot en met oktober 2013.
Jos mijn buurjongen. Eigenlijk trokken Jos en ik als vriendje niet zo veel met elkaar op, is althans wat ik me kan herinneren. Ik zou het niet weten waarom. Misschien omdat Jos een grote familie had en daar al genoeg aan had en niet nog eens opgezadeld wilde worden met een buurjochie?
Ik had duiven en dat trok Jos wel aan. Daarbij kwam het feit, dat ik pas in dec 1948 daar in dat huis kwam te wonen en de familie Crawfurd er al reeds woonde. Plus dat de familie al vrij kort daarna naar Nieuw Guinea verhuisde wegens de destijds nare omstandigheden van een vrij land Indonesia waar de geest van wraak en haat nog vrijelijk rondwaarde. Bij mijn weten was de familie Crawfurd één van de eerste die uit het straatbeeld van deze wijk verdween. In elk geval was ik de laatste en tussendoor zag ik andere buren en vriendjes vertrekken richting veni vidi fietsie land aan de overkant van de wijde oceanen en sommigen trokken daar vandaan weer verder de wijde wereld in en werden Amerindo’s of Aussindo’s en er gingen zelfs enkelen naar Zuid Amerika.
En het meest frappante van alles is: Je woont als jochies naast elkaar, de één vertrekt naar een stuk land circa 4000 km verder weg, de ander blijft op zijn honk zitten. En er gaan een boel veel jaren voorbij en voorbij en voorbij…. En op een dag kom je elkaar weer tegen op een plek op dees’aard circa 12000 km verwijderd van de plek waar je eens buurjongens van elkaar was. Destinatie van het levenslot van 2 mensen. (Mij is ook nog bekend, dat de familie Crawfurd in de beginjaren ’30 van de vorige eeuw aan de Ambengan Tengah nummer 10 woonde. Oom Thom Crawfurd was toen werkzaam als Hoofpassar-Chef bij de gemeente Surabaya. Oom Thom woonde in 1923 te Bandung
Met dank aan Jos hieronder een tweetal foto’s die zijn copyright zijn en met zijn toestemming hier geplaatst mag worden. Men gelieve dit te respecteren.
Hieronder: de familie Crawfurd. Oom Thom (Vader van Jos) en de moeder van Jos en de zussen en broers. Klein geheimpje: één van de jongetjes is geboren in eind juli/begin augustus 1940. Een ander jongetje is eind oktober 1938 geboren. Meer weten? Vraag het aan Jos.
Neen, zó groot is de familie Crawfurd nu ook weer niet. Kennissen e.d. ook aanwezig. In verband met de Wet van de Bescherming van de Privacy vermeld ik hier geen namen. Heeft men werkelijk interesse ervoor, dan kan men een verzoek hiertoe indienen welk verzoek ik dan door zal sturen naar Jos. Men kan Jos hierover ook zelf rechtstreeks benaderen, tenminste als men een FB account heeft. Hij is op FB te vinden onder de naam Jos Crawfurd.
Het huis van de familie Crawfurd en dat waar ik woonde, vertoonden geen onderlinge verschillen. De huizen waren in spiegelbeeld gebouwd en het enige verschil was het feit, dat wij een garage hadden en daardoor de bijgebouwen van het huis van de familie Crawfurd iets langer waren, namelijk een stuk zo groot als de breedte van de garage.
Voor de rest hetzelfde trapje naar de woonkamer en de openslaande glazen deuren en de ingebouwde bloembakken aan beide zijden van de trap. De getraliede en van blindering voorziene ramen, de steunbalken van het afdak boven de deur.
Oh zo’n overbekend tafereel in het oude Indië: een familie op de trap van het huis. Daar diende een trap toch voor. Een bijeenkomst van familieleden en/of vrienden gaf je een gevoel van saamhorigheid toch. Het was niet enkel een stuk beton in gebruik om je hogerop te verplaatsen. Het was een tafel en een stoel tegelijk. Je speelde er met je vriendjes soms languit gelegen op de gore vloer. Apa boleh buat, as maar gheef gheluid en as maar ister plesier tog? En in Gholland? Ken niet Nir, te koud hier. Hier allemaal nungkruk of nongkrong bij de kachel in de winter en in de zomer moet je nongkrong onder de payung, anders spoel je weg vanwege de regen hahaha.
Maar, net als het huis waar ik woonde aan de Jalan Kacapiring een dusdanige metaformose onderging ten faveure van de grote demon Rupiah.US Dollar.Euro geheten, onderging ook het huis van de familie Crawfurd dit lot in navolging van zowat de hele wijk Ketabang/Genteng/Gubeng en later geheel Surabaya, op de oude grote kantoorpanden na en met name in de buurten van de Kali Mas en Jembatan Merah.
Na het vertrek van de familie Crawfurd kan ik me met de beste wil ter wereld niet herinneren of voor de geest halen wie er kwam wonen. In elk geval geen familie met kinderen van mijn leeftijd. Het zal wel.
Hieronder enkele beelden van het ook dat zwaar verbouwde en gerenoveerde huis van de familie Crawfurd. Voor zover ik weet is het sedert anno 1990 een soort scheepvaart kantoor geworden.
Maar wat ik wel er expliciet bij wil vermelden is het feit, dat de verbouwing / metamorfose van dat huis op een zeer fraaie manier is geschied in vergelijk met hoe dat zooitje er nu bij ligt, wat ooit eens mijn thuis was. Tuurlijk het is verbouwd en van de buitenkant zogenaamd netjes… jaja, kijk niet achter de schermen.
Foto onder: Dat grijsblauwe tralie hek bij het kleine boompje is de brandgang en doet nog steeds dienst als brandgang. Links ervan was het huis van de familie Crawfurd. De foto’s zijn genomen door de Google wagen rijdend op de Jalan Kusuma Bangsa richting station Gubeng. Ik plaats de foto’s echter alsof de auto juist de andere kant op rijdt. (Ken niet loh… links verkeer toch.)
Uitvergrote details van dat hek en die brandgang hieronder. Aan de grenskant van het huis van de familie Crawfurd links: alles keurig glad in orde.
Onder: Aan de kant waar ik gewoond heb: één grote zooi, één en al rommel. Goedkoop afgewerkt, kost anders teveel rupiahs toch.
Die grote zooi en rommel zag je vroeger niet. Waarom niet? Stijl Indonesia: alles onder de kolong. Wat het oog niet ziet, bestaat ook niet. Zie foto onder. Met de mantel der liefde bedekt. Toen kwam een snuggere gemeente-ambtenaar op het schrandere idee om dat blauwe scherm maar eens weg te halen. Het resultaat was dus een extra aanslag onroerend goed wegens ongeoorloofd extra gebruik gemeentelijke grond.
Zicht op de Jalan Pandan en halverwege links kruisen de Jalan Pandan en de Jalan Kanginan elkaar, ter hoogte waar die grote boom uittorend.
Het witte buurhuis was vroeger een soort eender huis als het onze, enkel wat kleiner, zonder bijgebouwen. Et voila: de meesterhand van een architect en een goed gevulde dompet van de eigenaar maakt er een soort Malibu California woning van.
Onderstaande drie foto’s mag ik van Jos hier plaatsen. De foto’s zijn ook te vinden op het I4E.
Jos’ moeder en eronder de ouders van Eddie Samson, de heer en mevrouw Samson Abels. Jos en Eddie zijn elkaars volle neven via moeders kant
Oma Albertine Samson Abels.
Eddie, zoals bijna een ieder weet die wat van doen heeft met Surabaya tegenwoordig, is betrokken bij de doelstellingen van de afdeling Behoud Historisch Cultuur erfgoed van de gemeente Surabaya.(Cagar Budaya)
Hieronder een foto (copyright zie op de foto onder) van Eddie bij de plaatsing van een soort plaquette bij het graf van architect Citroen te Kembang Kuning. Citroen was de stads architect van Surabaya. Zie de pagina architect Citroen en het raadhuis van Surabaya om meer over hem te weten.
Het was in Indiës oude dagen de gewoonte, dat men een advertentie plaatste in de lokale kranten of tijdschriften of iets van dien aard, om een algemene felicitatie groet over te brengen aan kennissen, vrienden, familie, buren misschien ook. Zie onder bijvoorbeeld een advertentie van de familie Crawfurd per 1 jan 1934.
In 1968 werd een familielid Robert James van de familie Crawfurd genaturaliseerd. Anno 2014 is hij niet meer. Robert James was de tweede zoon van een neef van Jos. Deze neef van Jos was de oprichter van Het Schone Streven.
Uit de tijden dat Jos en de familie in Nieuw Guinea zaten:
Een tweetal annonces van Naomi van Ek-Crawfurd: dankzegging voor belangstelling bij huwelijk en de geboorte van het nichtje van Jos, Lydia Susanne Alexis. (Naomi was een zus van Jos en ook helaas niet meer op aarde).
In het verre verleden overkwamen andere leden van de grote familie Crawfurd ook vreselijk leed. Eerst overleed plots de jongste broer van een tak van de familie in mei 1890 en in november van het zelfde jaar overleed de oudste broer.
Begin nov 2014: Nog een foto van Jos gekregen via FB: de familie en buurmeisjes en ergens tussen de twee kleine meisjes (rechts met strikje in haar) nog net het gezicht van Jos te zien. Gezeten op het muurtje van het huis Jalan Pandan hoek Cannalaan. De Hollandse dame is de vrouw van voorganger Preijers. Dame rechts is het zusje van oma Suze. Verder de zussen van Jos, namelijk de dames Naomi en Ceres. (Gegevens via FB pagina Jos:..”behind Aunt Naomi,zie je stukje van Mama. Die buleh Dame is de vrouw van de Voorganger Preijers. Helemaal rechts Zusje van Oma Suze,die vanwege de politiek niet naar Nederland kunnen,haar kleindochter woont nu in Leusden haar naam is mij even ontschoten;dochter van Oom Max.”)
Jos in 1995 op bezoek ouderlijk huis Jalan Pandan en bij de familie die in 1995 er woonde. (Edi Susanto)
Een notitie uit het gastenboek van René Creuzburg, bij vele Indo’s wel bekend.
“Heb genoten van je verhaal over de Cannalaan en omgeving omdat ik zelf tijdens de Japanse bezetting eerst in de Melatiweg en daarna in de Legoendistraat heb gewoond. Op dit laatste adres terug gekeerd na de Bersiap tijd en daar gebleven tot eind 1951 i.v.m. overplaatsing naar Jakarta.
Heb ook samen met Oom Tom Crawford (hoek Pandanweg-Cannalaan) in het Bersiapkamp te Djombang, Oost Java gezeten.
Hartelijk dank voor al die door jou opgewekte herinneringen !! “
Op de pagina Peneleh 13 staan foto’s van het graf van de familie Samson, welke ik van Jos heb mogen ontvangen met het verzoek deze te plaatsen. Houdt u er rekening mee, dat de foto’s het eigendom zijn van Jos Crawfurd en dientengevolge dupliceren verboden is, tenzij schriftelijke toestemming hiervoor is verkregen van Jos. Ik verwijs hierbij naar Peneleh 13 onderaan de pagina.
Speciaal voor de moeder van Jos, opdat zij niet vergeten moge worden en omdat ik haar als kleine jongen ooit gekend heb… (Foto eigendom van Jos Crawfurd)
Jos, voor jou en de familie. Opdat herinneringen, die wij hebben, voor eeuwig bewaard mogen blijven.